"Het komt allemaal door het web”

Winkelen in de grotere en kleinere middelgrote centra staat onder druk. Denk hierbij bijvoorbeeld aan centra als Hoogeveen, Steenwijk, Oldenzaal, Winterswijk, Wageningen, Zeist, Schagen, Scheidam, Vlissingen, Oss, Oosterhout en Weert. Dit staat gelukkig op de bestuurlijke agenda. Maar zal door de huidige druk in de winkelsector (Intertoys, Blokker, Zeeman, Hema) toenemen. Juist middelgrote centra zijn relatief sterk afhankelijk van deze grote ketens. Steeds vaker lees je daarom dat winkelgebieden compacter en vitaler moeten worden om zo toekomstbestendig te blijven.

Lange tijd wilden deze centra beschikken over een compleet aanbod, terwijl men nu complementair en meer regionaal verankerd moet zijn tussen de gewilde en sterke 30 binnensteden (zoals Groningen en Haarlem). Het gaat juist om winkelgebieden in middelgrote binnensteden die weer kloppend moeten worden en dringend op de schop moeten.

Innovatiekracht retail sector

De gedaalde en relatief lage leegstand verbloemt meer structurele problemen. Vergeten lijkt te worden dat de leegstand relatief laag is, omdat de afgelopen tijd menig leegstaande winkel is omgezet in woningen en horeca. Een ander misverstand is dat de problemen in winkelgebieden allemaal te wijten zijn aan online winkels, terwijl dit een van de factoren is. De impact van online zal de komende tijd wel een continue factor blijven en zorgen voor minder vraag naar fysieke meters.

Naast de impact van online winkels wordt te vaak vergeten dat er in het verleden bijvoorbeeld teveel winkels zijn gebouwd. Gelukkig staat de innovatiekracht in de retail sector hoog op de agenda. Met retaillabs werken wij aan het versnellen van diversie innovaties. Bijvoorbeeld op het gebied van duurzaamheid, waar nog veel te winnen valt. Het loket makkelijke korte termijn oplossingen zoals het kostbare ‘gratis parkeren’ is in binnensteden al geruime tijd dicht.  

Verminderen winkelmeters

Vanuit de Nationale Retailagenda wordt al enkele jaren gepleit voor het terugdringen van het aantal winkelmeters met gemiddeld genomen 20%. Dit is een forse, kostbare en pijnlijke opgave. Hoopgevend is dat er goede plannen en analyses liggen voor de aanpak en verduurzaming van winkelgebieden in de meeste middelgrote centra. Over het algemeen weten we wat nodig is en wat er gedaan moet worden. Een belangrijke impuls hierbij vormen de klimaatmaatregelen (meer groen en water). Er is dus veel draagvlak en noodzaak nodig om te komen tot compactere en vitalere centra met minder winkelmeters.

Het is echter lastig om te komen tot concrete daden en uitvoering. Ook het opzetten van een professionele governance om deze gebiedstransformatie mogelijk te maken blijkt soms een struikelblok. Met uitzondering van Zaanstad, Heerlen en Tilburg waar al mooi stappen zijn gezet voor een compacter en daarmee vitaler centrum. Betrokkenen zijn ondanks externe hulp en kennis van onder meer de Retailagenda nog teveel bezig zelf het wiel uit te vinden en worstelen met de aanpak en logische weerstand van ondernemers en eigenaren met betrekking tot het transformatieproces.

Praktijkvoorbeelden

Over het verloop, succes- en faalfactoren en gerealiseerde doorbraken moet meer kennis worden gedeeld. De landelijke Retailagenda komt daarom begin 2020 met een publicatie over deze transformatie. Het Retail Innovatie Platform heeft een agenda opgesteld door middel van praktijkgericht onderzoek een bijdrage te leveren aan deze opgave. Er is namelijk veel behoefte aan mooie verhalen en feiten over wat een compacter en vitaler kloppend hart oplevert voor alle betrokkenen en een toekomstbestendige winkelsector in het bijzonder.

Cees-jan Pen is lid van het Retail Innovation Platform en lector bij het lectoraat de Ondernemende Regio. Hij is expert op het gebied van werklocaties (bedrijventerreinen, kantoren en winkels), stedelijke en regionale economie, vastgoed en circulaire transitie.