Met grote sprongen en kleine stappen naar een circulaire retail

Grondstoffen worden schaars en het globale klimaat met de dag minder leefbaar. Dit komt door de alsmaar groeiende wereldbevolking, de daarmee gepaard gaande consumptie, de toenemende welvaart alsook de grote vraag naar energie. Tegelijkertijd worden onze afvalbergen steeds groter. De huidige, overwegend lineaire economie is een zogenaamde ‘take-make-waste-economie’ waarin producenten en consumenten zonder veel beperking gebruik kunnen maken van allerlei natuurlijke hulpbronnen zonder hergebruik als primair oogmerk. Deze lineaire economie heeft haar grenzen bereikt en is niet langer houdbaar. Bij (mondiale) beleidmakers, maar ook bij producenten en consumenten dringt langzamerhand het besef door dat een radicale breuk met het lineaire model - waarop de huidige (wereld)economie is gebaseerd - noodzakelijk is. En er wordt steeds meer nieuw beleid en technologie ontwikkeld om een transitie naar een circulaire economie ook te kunnen realiseren.

In een circulaire economie staat het hergebruik van producten en grondstoffen centraal en worden afval en schadelijke emissies naar bodem, water en lucht zo veel mogelijk voorkomen. Kringlopen worden waar mogelijk gesloten, hernieuwbare energiebronnen worden toegepast en systeemdenken (transitie) staat centraal. Tevens biedt een circulaire economie kansen voor Nederland waaronder nieuwe banen (TNO, 2013), minder import van primaire grondstoffen en een schoner milieu (PBL). Retailers staan in diverse waardeketens tussen de producent en de consument. Zij hebben dagelijks contact met consumenten en beïnvloeden hun besluiten. Daarmee hebben ze een belangrijke positie en kunnen een grote bijdrage leveren aan de realisatie van een circulaire economie. De sectororganisaties maken tegenwoordig vaart met focus op textiel in het Sectorplan Nederlandse kleding- en textielsector (2019) en de eerste energieneutrale supermarkten. Toch ontbreekt het aan transparantie, regie en innovatie in retailketens ondanks veel uitgesproken ambities en gestelde doelen. De weerstand om als retailer een actieve rol te nemen in de transitie naar een circulaire economie is groot. Zo berust het businessmodel nog overwegend op een “voortdurende groei van het aanbod van producten” (INretail, Modint en VGT, 2019: 4) wat niet meer van deze tijd is. De transitie naar een circulaire economie van de retail zal gaan met grote sprongen (cultuurverandering) én kleine stappen in de aanpassing van de bestaande businessmodellen. De hamvraag die voorligt is dan ook hoe retailers het beste kunnen toewerken naar een circulaire business (model en cultuur) en welke interventies en onderzoeken hen hierbij kunnen ondersteunen.

Het Retail Innovation Platform (RINP) werkt aan vraagstukken van de sector en van individuele retailers die zijn gericht op een circulaire economie (CE). Onderzoek laat zien dat de gemiddelde MKB-er zijn invloed op CE vandaag de dag nog laag inschat. Hoewel hij voor zijn inkoop kan kiezen uit circulair geproduceerde goederen doet hij dat niet, vaak door gebrek aan kennis. Maar ook retailers die wel over deze kennis beschikken, zijn onzeker over hoe consumenten zullen reageren. Voor de retailer is aldus een “omdenken” en het verkennen van complexe kringlopen van "reduceren, repareren, recyclen en herontwerpen” belangrijk. Met de verkregen kennis hieruit wordt het bedenken van en het experimenteren met nieuwe producten, diensten, businessmodellen en samenwerkingen dan ook beter mogelijk.
Het RINP wil praktijkgericht onderzoek uitvoeren naar kansen en valkuilen die retailers kunnen tegenkomen in hun transitie naar een circulair model alsook naar aanjaagmechanismen en randvoorwaarden waaraan moet worden voldaan. Wij focussen allereerst op drie thema’s, te weten: omgevingsfactoren van retailers, consumentengedrag en de ontwikkeling van nieuwe businessmodellen waarin onder meer wordt gekeken naar nieuwe vormen van (keten)samenwerking en concepten als ‘Product as a Service’ (PaaS). In de navolgende paragrafen van dit paper worden deze thema’s verder uitgewerkt, welke stakeholders daarbij een rol spelen, wat state-of -the-art is op het gebied van CE en hoe ons onderzoek is verbonden met het hbo retailonderwijs. Door de grote verschillen in de huidige productieketens van food en fashion (en andere non-food) producten wordt hierbij onderscheiden tussen deze twee sectoren.

Nog meer belangrijke thema's
De drie andere position papers richten zich ook op actuele onderzoeksthema's die relevant zijn voor de retailsector. Welke bijdrage aan de kennisontwikkeling binnen deze thema's willen kennisinstellingen van het platform leveren aan de retailsector? Download ze hieronder!

• Naar een betere winkelbeleving met Sensory Enabling Technologie
• Winkelgebieden in transitie
• Data-driven retail

In een later stadium wordt er ook een position paper opgemaakt, door verschillende hogescholen en universiteiten, die zich richt op Consumentengedrag en nieuwe businessmodellen in retail. Houd hiervoor de pagina van het Retail Innovation Platform in de gaten, of volg ze op Linkedin of Twitter.