Alleen met intensieve samenwerking overleeft het winkelgebied

Corona landde eind februari in Nederland. Sindsdien maakt de detailhandelsector een turbulente periode door. Bezoekersstromen en omzetcijfers liepen gestaag terug, leegstand loopt op. Hoe je samen het hoofd kan bieden aan deze uitdagingen, zien we in Tilburg. Het toverwoord voor succes? Samenwerken. Heel intensief samenwerken.

De landelijke cijfers liegen er niet om: corona slaat in als een bom in retailland. Bouw- en meubelzaken doen het nog relatief goed, maar kleding- en schoenenzaken worden door de coronacrisis snoeihard geraakt. Bezoekerscijfers liepen gedurende 2020 gestaag terug, omzetcijfers halveerden ten opzichte van vorig jaar. De leegstand zal naar verwachting oplopen. Dat laat zichtbare sporen na in veel Nederlandse binnensteden. Leegstaande panden vormen gapende gaten in winkelstraten. Een soort open wonden, die een bezoek aan het gebied niet aantrekkelijker maken. Het gevaar voor een sneeuwbaleffect ligt op de loer.

Ook Tilburg ontkomt niet aan leegstand. Onder meer kledingwinkel Cheaque en schoenenwinkel Select sloten er onlangs de deuren. Toch weet de stad de coronacrisis vrij goed te doorstaan. Winkeliers halen er gemiddeld ongeveer driekwart van de omzetten van vorig jaar. Daarmee staat Tilburg samen met Almere bovenaan de ranglijst van de relatief best presterende steden.

Wat verklaart dat succes? Allereerst heeft de stad een regionaal verzorgingsgebied. Anders dan bijvoorbeeld Amsterdam, draait de Tilburgse binnenstad niet op toerisme, maar meer op lokale en regionale bezoekers. Aanvullend wordt gekapitaliseerd op een innige samenwerking tussen de gemeente, retailers, horeca, de cultuursector, vastgoedpartijen en bewoners.

‘We hebben een erg gek jaar gehad,’ zegt Samantha van Rooij, regisseur binnenstad Tilburg. ‘Maar naar omstandigheden gaat het eigenlijk erg goed.’ Vanuit Binnenstad Management Tilburg werkt van Rooij samen met een groot aantal partijen aan het draaiende en vitaal houden van het centrumgebied.

Korte lijntjes

Vastgoedpartijen zijn verenigd in de bedrijfsinvesteringszone (BIZ), ondernemers komen samen in de winkeliersvereniging en het ondernemersfonds. Die partijen komen, samen met de gemeente en vertegenwoordigers van horeca, cultuur en bewoners, elke maand bijeen vanuit Binnenstad Management Tilburg. Aanvullend op dat regelmatige overleg is er Chainels, een soort besloten Facebooksite voor stakeholders uit het winkelgebied. Via dit systeem wordt iedereen goed op de hoogte gehouden van bijvoorbeeld regels over mondkapjes en hoe daar mee om te gaan. De lijntjes zijn dus erg kort.

De nauwe banden maken dat Tilburg snel kon inspelen op corona-uitdagingen. De eensgezindheid is groot onder de betrokken partijen. Bart van Dalen is vanuit de gemeente omgevingsmanager in het stadscentrum. Hij zegt: ‘We snappen elkaars belangen goed. Natuurlijk heeft elke partij zijn eigen doelen, maar op de hoofdlijnen zijn we het in Tilburg grotendeels met elkaar eens. Ondernemers willen zo veel mogelijk ondernemen, maar beseffen ook goed dat het onder de duim krijgen van corona nu de grootste prioriteit is.’

Wie het kleine niet eert

Het wederzijdse begrip komt terug in de financiering van ingrepen die de binnenstad vitaal moeten houden, zoals spreidingsmaatregelen. Ingehuurde beveiligers sturen bezoekers op het naleven van coronamaatregelen en gastvrouwen en -heren verwelkomen bezoekers met straattheater. Winkels verleiden bezoekers tot het vermijden van drukte door speciale kortingscoupons voor daluren uit te geven. De kosten voor deze ingrepen worden voor de helft gedragen door de gemeente, en voor de helft vanuit het ondernemersfonds. Aanvullend heeft de stad een parkeerregeling. Tijdens momenten van piekdrukte is parkeren duurder, in daluren is het juist goedkoper. Zo’n parkeerregeling is een ambitie in meer Nederlandse gemeenten, maar komt veelal niet van de grond. Gemeenten en parkeerexploitanten worden het niet eens over de invulling ervan.

Het lijken relatief kleine ingrepen, maar ze sorteren effect. Van Dalen: ‘Natuurlijk heb je consumenten die eigenwijs de drukte opzoeken, maar het is zeker rustiger geworden op piekmomenten als de zaterdagmiddag.’ Ter illustratie: Black Friday verliep in Tilburg probleemloos, terwijl omzetcijfers niet onderdeden voor andere steden waar wel aanzienlijke drukte was.

Wederzijds begrip bij huurprijzen

In veel Nederlandse gemeenten lopen conflicten over huurprijzen hoog op. Retailers die de huur niet meer kunnen opbrengen, willen lagere huren betalen. Maar vastgoedeigenaren houden de poot stijf, soms onder druk van de bank. In extreme gevallen komt het tot een rechtszaak.

In Tilburg zijn dergelijke huurprijsconflicten er nagenoeg niet, zeggen betrokkenen. ‘Horeca, retail, vastgoed en de gemeente hebben samen een convenant ondertekend met daarin afspraken over huurprijzen,’ zegt binnenstadmanager Van Rooij. ‘In principe staat het vastgoedpartijen vrij om zelf besluiten te nemen over de hoogte van de huur, maar zij zien in Tilburg in dat het ook in hun eigen belang is om huurders tegemoet te komen, bijvoorbeeld met omzethuren.’ Bij dergelijke huren is de hoogte van de huur afhankelijk van de gedraaide omzet. Is deze laag, zoals tijdens corona het geval is, dan is de huur ook lager.

Basis uit V&D-tijdperk

De samenwerkingen tussen stakeholders zijn niet tijdens de coronacrisis opgetuigd, maar bestonden al eerder. De organisatiegraad in de stad is al een aantal jaren hoog. Een verklaring zit in het sluiten van het in de stad aanwezige V&D-pand nadat de warenhuisketen in 2015 failliet ging, legt Marlous Mutsaers uit. Mutsaers is eigenaar van Boekhandel Gianotten Mutsaers, een boekhandel met koffiebar. Daarnaast is ze voorzitter van de winkeliersvereniging van Tilburg, bestuurslid van het ondernemersfonds en van Binnenstad Management Tilburg. Een spin in vele webben dus. Mutsaers: ‘De gemeente Tilburg heeft destijds heel intensief samengewerkt met vastgoedpartij Wereldhave, om te voorkomen dat de ondergang van de V&D de ondergang van de binnenstad zou worden. Met die samenwerking werd de basis gelegd voor de huidige.’

Met haar winkel, sinds dit jaar gevestigd in de in verbouwing zijnde Emmapassage, gaat het nu ‘relatief goed,’ zegt Mutsaers. Koffie komen klanten niet meer drinken in de boekhandel, maar naar literatuur is nog vraag. Fysieke verkopen worden aangevuld met verkopen in een eigen webshop. Over de genomen maatregelen is de ondernemer te spreken.

Mutsaers, Van Rooij en Van Dalen raden andere steden aan om net als in Tilburg de samenwerking zo veel mogelijk op te zoeken. ‘Alles valt of staat bij samenwerken. Met de gemeente, met bewoners, met horeca, met retail, met kunst en cultuur. Met iedereen,’ zegt Van Rooij. Mutsaers werkte een tijdje in andere grote steden in Noord-Brabant. ‘Dat was wennen. Het voelde heel gek om niet in direct contact te staan met de andere ondernemers in het winkelgebied.’ Wat niet is, kan nog komen, meent de ondernemer. ‘Je moet alleen wel over je eigen schaduw durven stappen.’