Handreiking ‘Dienstenrichtlijn en ruimtelijke ordening’

Gemeenten en provincies in Nederland voeren beleid over de vestiging van detailhandel dat doorwerkt in ruimtelijke voorschriften. In Nederland zijn op veel plaatsen vestigingsbeperkingen opgenomen in bestemmingsplannen, het betreft onder andere het uitsluiten van branches met een centrumfunctie (mode, speelgoed, huishoudelijke artikelen etc.) en supermarkten op bedrijventerreinen en woonboulevards. De Europese Dienstenrichtlijn gaat uit van vrijheid van vestiging van dienstverrichters en verbindt voorwaarden aan het opnemen van vestigingsbeperkingen ten aanzien van dienstverleners (wat nu ook geldt voor detailhandel) in bestemmingsplannen. 

 
In de afgelopen jaren heeft de jurisprudentie van het Hof van Justitie van de EU, in het bijzonder het arrest over het geschil tussen Appingedam en Visser Vastgoed Beleggingen BV, en de daarop volgende rechtspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State, duidelijkheid gecreëerd over de eisen die de Dienstenrichtlijn stelt aan dergelijke ruimtelijke voorschriften.
Vestigingsbeperkingen zijn nog steeds toegestaan, mits in lijn met de eisen van de Europese Dienstenrichtlijn. Dat betekent dat deze ‘non-discriminatoir’ en ‘noodzakelijk’ is en de gekozen maatregel ‘evenredig’ is. Dit laatste houdt in dat een regel niet verder mag gaan dan nodig om zijn doel te bereiken en dat het niet mogelijk is dit doel te bereiken met maatregelen die minder beperking opleggen. Het beleid moet aan alle drie de eisen voldoen die voldoende moeten worden onderbouwd.
 
In de handreiking ‘Dienstenrichtlijn en ruimtelijke ordening’ ligt de nadruk op de wijze waarop ruimtelijke voorschriften aan de Dienstenrichtlijn moeten worden getoetst. De handreiking biedt inzicht in de achtergrond en de doelstelling van de Dienstenrichtlijn, het Nederlandse detailhandelsvestigingsbeleid en de kaders waarin ruimtelijke voorschriften moeten worden getoetst aan de Europeesrechtelijke voorwaarden. Aan de hand van jurisprudentie wordt voor overheden inzichtelijk gemaakt welke risico’s er in het licht van de Dienstenrichtlijn kleven aan het stellen van ruimtelijke beperkingen over economische activiteiten (diensten). De handreiking is een richtlijn om deze risico’s te beperken.
 
Deze handreiking is een uitgave van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koningsrelaties en het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat in samenwerking met de Retailagenda, het IPO, VNG en tal van specialisten.

Download hier de handreiking ‘Dienstenrichtlijn en ruimtelijke ordening’