Na jaren van herstel neemt de leegstand weer flink toe

Na een aantal jaren van dalende leegstand is vorig jaar de leegstand voor het eerst sinds 2015 weer opgelopen. De leegstand steeg van 6,7% op 1 januari 2019 naar 7,3% op 1 januari 2020. Na een aantal jaren van herstel, zijn we weer bijna terug bij de piek (7,5%) in 2015.

Begin 2019 stond 6,7% van de winkelmeters leeg, eind van het jaar was dat 7,7%. Deels komt dit door de sluiting van Hudson’s Bay. De sluiting van deze filialen zorgde voor 0,2% extra leegstand. De 7,7% gaat dan alleen over de winkelleegstand (detailhandel). De leegstand als percentage van de totale retailvoorraad (dus inclusief horeca en diensten) bedraagt 8,0%.

Oorzaken stijging leegstand

Voor de toenemende leegstand zijn een aantal oorzaken aan te wijzen:

• Het aantal winkels is nog verder afgenomen.

Vorig jaar sloten 2.767 winkels hun deuren. Dat is het hoogste aantal sinds wij in 2004 zijn begonnen met meten en ruim 40% meer dan in 2018. Op een totaal van ruim 90.000 winkels betekent dit, dat vorig jaar 3% van de winkels is gesloten.

• De opname van winkelpanden door horeca stagneert.

De afgelopen jaren werden er jaarlijks zo’n 700 panden gevuld met horeca. In 2019 waren dit er met 239 fors minder.

• De ombouw van panden tot o.a. woningen stagneert.

In 2019 verdween slechts de helft van het aantal panden uit de retail voorraad (ca 1.000) , in vergelijking met 2018 (2.000 panden). Deze panden werden omgebouwd tot bijvoorbeeld een woning of kantoor. Vorig jaar hebben dus fors minder leegstaande panden een andere functie gekregen dan in de voorgaande jaren.

Grootste toename leegstand in de centra van de grote steden

Tot nu toe presteerden de centra van de grootste Nederlandse steden relatief goed. De leegstand lag daar vorig jaar met 5,8% onder het landelijk gemiddelde. Deze groep winkelgebieden liet vorig jaar echter de grootste stijging in leegstand zien. Met een leegstand van 7,3% ligt de leegstand in deze centra nu op het landelijke gemiddelde. In vrijwel elk type winkelgebied steeg vorig jaar de leegstand aanzienlijk. Alleen onder de solitair gelegen winkels bleef de leegstand redelijk stabiel.

Alleen Flevoland laat een daling zien

In de verschillende provincies heeft de leegstand zich wisselend ontwikkeld. In elke provincie –  behalve Flevoland – steeg de leegstand. De mate waarin de leegstand steeg verschilt echter sterk: van 0,1% in Zeeland tot 1,2% in Limburg. Zeeland is van 7,9% naar 8,0% gegaan. Limburg heeft met een leegstand van 11,4% als provincie al jaren de hoogste leegstand, maar het verschil met nummer twee Overijssel (8,5%) is vorig jaar nog verder toegenomen.

Faillissementen maar klein deel van de oorzaak van het afnemende aantal winkels

Het zijn natuurlijk vooral de faillissementen die het nieuws halen en zorgen voor het beeld van een slecht presterende winkelmarkt. Deze faillissementen zijn echter maar een klein deel van het verhaal. Alle faillissementen van winkelketens vorig jaar hebben gezorgd voor de sluiting van ruim 500 winkels in 2019. Dat is minder dan 20% van het totaal aantal sluitingen van winkels (2.767) dat vorig jaar plaatsvond.

Naast sluitingen hebben vorig jaar winkelketens ook kritisch naar hun winkelvoorraad gekeken en sommige hebben een deel van hun winkels gesloten. Hierdoor verdwenen ongeveer 300 winkels. Met afstand het grootste aandeel sluitingen, kwam echter van zelfstandigen. Vorig jaar hebben bijna 2.000 zelfstandige winkeliers hun winkel gesloten.

Hoe nu verder?

De eerste faillissementen van 2020 zijn al naar buiten gekomen, Dakota&Co en Didi zijn begin dit jaar failliet gegaan. De onzekerheid in de winkelmarkt gaat dus door. De ombouw van leegstaande winkels lijkt te stagneren en zonder actiever beleid zal dit niet aantrekken. De komende periode zien wij de leegstand dus nog verder oplopen.