Overstap naar circulair is lastig voor retailers, onderzoek gaat helpen

Het is tijd voor de overstap naar de circulaire economie. Voor retailers is dat makkelijker gezegd dan gedaan. Want waar te beginnen? En is de consument er wel klaar voor? De meerjarige onderzoeksagenda ‘Met grote sprongen & kleine stappen naar een circulaire retail’ moet uitkomst bieden.

De huidige economie is er één van ‘take-make-waste.’ Door groeiende afvalbergen en grondstoffentekorten is dat niet meer houdbaar. Het is tijd voor de circulaire economie, waarin het hergebruik van producten en grondstoffen centraal staat en afval en schadelijke emissies naar bodem, water en lucht zo veel mogelijk worden voorkomen.

In die circulaire economie kan en moet de retailsector een prominente rol spelen. Het gangbare businessmodel in de branche is nu veelal nog gebaseerd op voortdurende groei van het aanbod van producten, met overproductie als gevolg. Per jaar worden volgens sommige bronnen zo’n 1,2 miljoen kledingstukken vernietigd, zonder dat ze ooit gedragen zijn. Tel daarbij op dat bij de productie van een gemiddelde spijkerbroek zo’n zevenduizend liter water wordt vervuild, en bij een t-shirt 2.500 liter, en het wordt duidelijk dat er nog een flinke verduurzamingsslag te maken is.

De overgang naar een circulaire detailhandelsbranche is echter geen sinecure. Voor veel Mkb’ers is het draaiend houden van de winkel een dagtaak, zeker tijdens de coronacrisis. Het animo om de schouders onder verduurzaming te zetten, is bij veel retailers dan ook laag. Als een retailer wel de overstap naar een circulair businessmodel wil maken, ontbreekt het vaak aan kennis over hoe dat te doen.

Hulp met kennisontwikkeling

Het Retail Innovation Platform, een samenwerking van hoger onderwijsinstellingen uit het hele land, wil deze retailers een helpende hand bieden. In de meerjarige onderzoeksagenda ‘Met grote sprongen & kleine stappen naar een circulaire retail’ worden verschillende knelpunten bij de overstap naar een circulaire energie aangegeven die nader onderzocht moeten worden. De nadruk ligt specifiek op het midden- en kleinbedrijf, de lokale helden, omdat grote ketens veelal zelf verduurzamingstrajecten hebben lopen. Van hen wordt dus wel geleerd, maar hulp hebben zij minder nodig.

‘Circulair worden is een waanzinnig complexe opgave, met veel actoren en door elkaar heen lopende processen,’ zegt Anja Overdiek. ‘Tegelijkertijd kunnen Mkb’ers de circulaire economie ook als kans gaan zien en een langeretermijnvisie op duurzaamheid ontwikkelen.’ Overdiek is voorzitter van de werkgroep ‘Circulaire en duurzame Retail’ van het Retail Innovation Platform. Verder is zij bezig met duurzame detailhandel en andere transitietrajecten als onderzoeker aan De Haagse Hogeschool en als projectleider van het onderzoeksproject Future-Proof Retail.

Drie hoofdthema’s

Om orde te scheppen in de complexe stap naar circulariteit, werken de onderzoekers met drie leidende onderzoeksthema’s: omgevingsfactoren, consumentengedrag en nieuwe businessmodellen. Overdiek: ‘Neem omgevingsfactoren. Hieronder verstaan we overheidsbeleid, nieuwe technologieën die circulariteit ondersteunen en best practices uit circulaire ontwikkelingen. Op dit gebied gebeurt een hoop waar de gemiddelde Mkb’er niets van meekrijgt.’

Als voorbeeld noemt de onderzoeker uitgebreide producentenverantwoordelijkheid vanuit de Europese Unie. Dit houdt in dat een producent meer zorg moet dragen voor wat er met afgedankte producten gebeurt. ‘Dat kan twee kanten op gaan: producten kunnen duurder worden, of merken kunnen meer verantwoordelijkheid nemen en minder afval produceren. Als retailer moet je hier een strategie voor hebben, tenminste wat je inkoop betreft.’

En de consument? Als hij of zij geen duurzame producten koopt, is er voor de retailer weinig motivatie om duurzame producten aan te bieden. Overdiek: ‘In onderzoeken geeft een ruime meerderheid van de consumenten aan waarde te hechten aan duurzame en ethisch verantwoorde producten, maar dit vertaalt zich nog niet naar gedrag. Slechts drie tot vijf procent van de consumenten koopt bijvoorbeeld daadwerkelijk duurzame mode.’ Om meer inzicht in die discrepantie te krijgen, is er bij voorbeeld een onderzoeksproject in de maak wat onderzoekt welk type consument wat precies wil. Met die kennis kan de retailer, die de laatste stap vormt in de weg die een product naar de consument afbrengt, slimmer inspelen op de duurzame wensen van zijn klanten.

Als laatste: nieuwe businessmodellen. ‘De mode-industrie is na de olie-industrie een van de vervuilendste ter aarde. We gaan in de toekomst dus onderzoeken hoe je als retailer waarde kan toevoegen met een duurzamere manier van werken. Je kunt bijvoorbeeld producten leasen in plaats van verkopen.’

Niet jarenlang wachten op resultaten

Onderzoeker Overdiek benadrukt dat de retailer die nu aan de slag wil met de circulaire economie, niet jarenlang zal hoeven wachten tot de onderzoeken zijn afgerond. Er wordt continu teruggekoppeld naar de praktijk.

Op dit moment loopt een onderzoek door studenten van de TMO Fashion Business School. De onderzoekers kijken samen met multi-brand modewinkels naar de doorverkoop van duurzame mode. Overdiek: ‘Deze winkels hebben een grote regionale invloed en hebben het tijdens de coronacrisis moeilijk. Circulariteit is voor hen nu een kans om iets nieuws te bieden. Door helder over duurzaamheid met consumenten te communiceren, wordt een band met de klant opgebouwd en kunnen de winkels echt een verschil maken.’ De definitieve onderzoeksresultaten worden naar verwachting eind dit jaar bekendgemaakt.

Meer weten of zelf meedoen?

Overdiek roept retailers die zelf een duurzaam idee hebben op om contact te zoeken met de werkgroep “Circulaire en Duurzame Retail” van het Retail Innovation Platform. ‘We staan altijd open voor nieuwe initiatieven. Als een ondernemer deelneemt aan een onderzoek, heeft hij daar zelf ook profijt van. We gaan dit samen doen, dan hoeft niet iedereen steeds zelf het wiel opnieuw uit te vinden.’

Wil je graag meer weten over het meerjarig onderzoekstraject ‘Met grote sprongen & kleine stappen naar een circulaire retail’? Op 14 december organiseren de Retailagenda en Future-Proof Retail een webinar over dit onderzoek. Klik hier voor meer informatie en de mogelijkheid tot aanmelden.