Stationsgebieden in ontwikkeling

Van station naar stad

Steeds meer mensen reizen met het openbaar vervoer. Het gebruik van trein, tram, bus en metro neemt de afgelopen jaren zelfs sterker toe dan automobiliteit, blijkt uit onderzoek van CROW (CROW, 2016). Vooral onder stadsbewoners en jongeren is het autobezit de afgelopen jaren flink gedaald (CBS, 2018). Enerzijds vanwege het duurzame en soms efficiëntere alternatief ten opzichte van de auto, anderzijds vanwege het continu verbeterde en uitgebreide netwerk van openbaar vervoer. Stations vervullen daarin een belangrijke rol. Ze worden groter, iconischer, duurzamer, veiliger en veelzijdiger met een groot aanbod aan voorzieningen om te werken, winkelen en verblijven. Meer dan alleen mobiliteitshubs voor treinreizigers, bussen, trams, metro’s, taxi’s, voetgangers en fietsers; het zijn de entrees van de stad.

“Iemand die arriveert per trein staat meestal midden in de binnenstad en wordt onmiddellijk opgezogen in de stedelijke wervelwind van voetgangers, fietsers, auto’s, trams, bussen en alle andere levendigheid. Een station kan verleiden met een eerste indruk. En dat kan maar beter meteen goed worden gedaan.” (Verheul, 2015).

Aantrekkingskracht

Als centraal punt in het stedelijk netwerk hebben stations een aantrekkingskracht tot diverse mensen en voorzieningen, en daarmee (nieuwe) ontwikkelingen. Met de grote woningbouwopgave waar onze steden voor staan vormen deze locaties ideale kansen voor aantrekkelijke woongebieden. Vanuit deze plekken kunnen mensen zich goed ontplooien: centraal gelegen in de stad, in de nabijheid van een groot en divers aanbod van werk en voorzieningen en verschillende vormen van (openbaar) vervoer binnen handbereik. De coalitieakkoorden van veel steden – zoals Utrecht, Breda en Rotterdam – onderschrijven dit met hun ambities om stationsgebieden te transformeren en hier meer woningen toe te voegen. “De centrale ligging en de mix van wonen, werken, reizen en ontspannen maken van Rotterdam Central District een levendig gebied en internationale toegangspoort tot de binnenstad van Rotterdam”, luidt de visie van de gemeente Rotterdam over het stationsgebied (Gemeente Rotterdam, 2017). Met onder andere Weenapoint en de toekomstige torens aan weerszijden van het station wordt het gebied geïntensiveerd tot één van de meest verdichte delen van de stad. Ook kantoren worden door stations(gebieden) aangetrokken. Zichtbaar, goed bereikbaar en in de nabijheid van voorzieningen en ontmoetingsplekken; allen belangrijke aspecten voor het aantrekken van talent. Het aantrekken van talent is weer een belangrijke pijler die locatiekeuze van bedrijven beïnvloedt (Jager Media, 2017). Kantoren verplaatsen zich van snelweglocaties naar deze makkelijk bereikbare plekken, zakenreizen gaan vaker per trein en de (zaken)auto wordt elektrisch of ingeruild voor fiets en OV (Agteren, 2018). Synchroon gaat zelf ook mee in deze trend. Binnenkort verruilen wij ons kantoor in Zoetermeer voor het WTC in Utrecht aan het centraal station. Een duurzaam kantoor op een centrale, goed bereikbare locatie midden in de ontwikkelingen van het stationsgebied van Utrecht.

Locaties onder de loep

Stations en hun omgeving vormen het visitekaartje van de stad en presenteren dat waar de stad voor staat. In combinatie met het groeiend aantal reizigers leidt dit tot nieuwe ontwikkelkansen in stationsgebieden. Hoe creëer je fijne verblijfsplekken en kwalitatieve woningen op deze dynamische, vaak geluidsbelaste locaties en weerspiegel je daarmee de identiteit en ambities van de stad? Reizigers moeten snel en efficiënt tussen en met verschillende vervoersmiddelen kunnen bewegen, maar dat contrasteert vaak met de verblijfskwaliteit die wonen en recreëren vragen. Met diverse projecten – onder andere in Leiden, Arnhem, Den Haag en Breda – beantwoorden wij deze vraag op verschillende, locatie specifieke manieren. Met de ontwikkeling van het KJ-Plein, in samenwerking met Amvest, verbinden wij het centraal station met de stad en geven wij Den Haag CS de entree-identiteit die de gemeente voor de crisis al voor ogen had. De internationale allure van deze juridische hoofdstad wordt gecombineerd met een aangename, elegante en groene uitstraling. Het gebouw heeft twee 90-meter hoge torens die verbonden zijn met een lager gedeelte waar verschillende functies in samenkomen.

Een grote luifel benadrukt de entreefunctie drie richtingen op: naar de stad, naar het gebouw en naar het station. Het publieke, dynamische karakter van het station wordt doorgezet in de onderste lagen van het gebouw met horeca, retail en werkplekken – gericht op dynamiek, reizigers, bezoekers en bewoners. Daarboven bevinden zich de appartementen, die met groene daktuinen en een groot gemeenschappelijk dakterras tussen de torens in hun eigen verblijfskwaliteit hebben. Met het KJ-plein faciliteren wij de mensen die veel gebruik maken van het station, en stimuleren wij de stedelingen die hier gaan wonen om hun auto te verruilen voor openbaar vervoer. Je woont hier immers aan het centraal station, boven één van de grootste fietsenstallingen van Europa en midden in de stad. Wij maken daarom geen parkeerplaatsen, maar bieden deelmobiliteit voor bewoners. In plaats van een leeg plein en de sobere uitstraling van het Stichthage-gebouw wordt het KJ-plein het nieuwe beeldmerk van Den Haag Centraal. Ook in Breda dragen wij bij aan de transformatie van het stationsgebied, in het binnenstedelijke gebied tussen het centraal station en het nieuwe gerechtsgebouw. Hier komt 5Tracks: een mix van vijf functies verdeeld over drie gebouwen, aan een groen park langs het spoor. Met 5Tracks maken we een stedelijk, verrassend milieu, gericht op de wereldbestormers; zakelijk, ondernemend en initiatiefrijk, van studenten en zzp’ers tot start ups en internationale topbedrijven. De onderste lagen van de gebouwen zijn dynamisch, up market, innovatief, met internationale allure. Hier vindt veel bedrijvigheid plaats en vooral functievermenging om het gebied als entree tot de stad 24/7 een levendige identiteit te geven. Grote lobby’s die de verbinding leggen met het wonen erboven en met het groene park, die meer gericht zijn op rust en verblijven. 5Tracks zal het stationsgebied een kwalitatieve en economische boost geven met een inspirerend en vernieuwend woon-, werk- en verblijfsgebied dat recht doet aan het hoogstedelijke ambitieniveau van Breda.

Nieuwe verbinder

“De nieuwe stationsgebieden zijn van strategische betekenis voor grote steden. Planologen en stadsgeografen spreken over Transit Oriented Development (TOD) om aan te geven dat stedelijke ontwikkeling zich het beste kan concentreren rond grote knooppunten. […] Het gaat dan om stationsgebieden die worden beschouwd als epicentrum van stedelijk leven en een motor voor stedelijke economie.” (Verheul, 2015).

Kortom: stationsgebieden zijn aantrekkelijk en volop in ontwikkeling. De uitdagingen liggen in het samenbrengen van alle ambities, functies en doelgroepen op deze vaak complexe locaties, en daarbij de kwaliteit en identiteit van de stad te versterken. Dynamiek en verblijfskwaliteit; (hoog)stedelijke dichtheid en ruimte voor groen; inclusiviteit en individualiteit; elke locatie vraagt om een specifieke oplossing waarin uitlopende aspecten samenkomen. Interessante ontwikkelingen waar wij graag een bijdrage leveren!