Wat heeft de bedrijveninvesteringzone (BIZ) in 5 jaar gebracht?

In 2009 werd de experimentenwet BIZ ingevoerd. Deze is per 1 januari 2015 omgezet in een permanente wet. De BIZ-wet bestaat nu dus 5 jaar. Hoog tijd om terug te blikken: wat heeft de BIZ ons de afgelopen 5 jaar gebracht? De Hogeschool van Amsterdam en de Hogeschool Rotterdam hebben vanuit het Retail Innovation Platform een gezamenlijk evaluatieonderzoek uitgevoerd, in opdracht van Platform De Nieuwe Winkelstraat, Stad & Co en Provincie Noord-Holland.

Een bedrijveninvesteringszone, kortweg BIZ, is een afgebakend gebied waar ondernemers en/of vastgoedeigenaren samen investeren in hun omgeving. Ze maken het gebied gezamenlijk aantrekkelijker, schoner, veiliger en/of duurzamer. Alle ondernemers en eigenaren in een BIZ betalen ieder jaar een verplichte heffing aan de gemeente. De gemeente geeft het ingezamelde geld dan weer terug aan de BIZ, die met dit geld investeringen kan doen in het gebied. Om een BIZ te starten moet de meerderheid van de ondernemers of eigenaren binnen het gebied voor invoering van de BIZ stemmen. Als die meerderheid er is, moet iedereen binnen het afgebakende gebied meebetalen. In principe mag de BIZ in elk gebied worden opgericht onder ‘gebruikers’ (meestal ondernemers) en/of eigenaren van niet-woningen. In de praktijk zien we dat de BIZ vooral wordt ingezet in winkelgebieden en op bedrijventerreinen.

Als we naar de cijfers kijken is de BIZ een succes. Sinds de BIZ-wet in 2015 is ingevoerd is het aantal BIZ’en jaarlijks met gemiddeld 17% gegroeid. Nederland telt op dit moment 302 BIZ’en en dat is  bijna een verdubbeling ten opzichte van 2015. Bij de invoering van de BIZ-wet werd het ook mogelijk om een BIZ van eigenaren én ondernemers gezamenlijk op te zetten. Je ziet dan ook dat de groei het hoogst is bij BIZ’en waar vastgoedeigenaren deel van uit maken (van 16 in 2015 naar 57 in 2019).  Elke 5 jaar moet een BIZ opnieuw ter stemming worden gebracht onder de deelnemers. Sommige BIZ’en halen de herstemming niet en stoppen na een termijn (16%), maar de ruime meerderheid (84%) kiest voor voortzetting van de BIZ. In Amsterdam zijn er de afgelopen maanden 33 BIZ’en tot stemming gebracht voor een volgende termijn,  waarvan er 30 kozen om de BIZ voort te zetten. Eind dit jaar komen er landelijk nog 52 BIZ’en ter stemming voor een volgende termijn. Het is waarschijnlijk dat ook hiervan de ruime meerderheid hun BIZ zal voortzetten en dat de toename de komende jaren nog voortzet. Op den duur verwachten we dat de groei zal afvlakken en dat de BIZ in haar ‘volwassenheidsfase’ komt.

We zien grote regionale verschillen in de inzet van de BIZ. Vooral in Zuid-Holland en het zuiden van Noord-Holland is de BIZ populair. Opvallend is het kleine aantal BIZ’en actief in het noorden van het land. In Friesland zijn er op dit moment geen actieve BIZ’en, en in Groningen is er maar 1 gemeente met een actieve BIZ. Dit betekent natuurlijk niet dat er in deze regio’s  geen gebiedsgerichte samenwerking is, maar wel dat er niet voor de BIZ wordt gekozen om de samenwerking te organiseren. Er zijn veel redenen te bedenken waarom deze regionale verschillen zich voordoen. Denk aan de grotere dichtheid van winkelgebieden en bedrijventerreinen in de randstad, maar ook de stimulerende rol van gemeente en provincie: zowel Noord-Holland als Zuid-Holland als de drie gemeenten met de meeste BIZ’en (Amsterdam, Den Haag en Rotterdam) hebben een stimuleringsregeling voor de BIZ.

In de meeste gevallen is er al een ondernemersvereniging of parkmanagement actief voordat het initiatief genomen wordt om een BIZ op te richten. De belangrijkste redenen om toch via een BIZ te willen samenwerken zijn 1) om betrokkenheid en samenwerking te verbeteren en 2) om de financiële slagkracht van de samenwerking te vergroten. Er is veel variatie in de grootte van de BIZ (van 20 tot 2.000 deelnemers) en daarmee het budget dat ze te besteden hebben (van € 5.000 tot €755.000 per jaar). Maar zowel grote als kleine BIZ’en moeten uiteindelijk activiteiten ontplooien die het gebied aantrekkelijker maken. Denk aan verbeteren van de sfeer, de (online) marketing of de veiligheid van het gebied. Om deze activiteiten te kunnen uitvoeren zijn enthousiaste en betrokken BIZ-deelnemers nodig, maar daar ligt ook de grootste uitdaging: het is vaak een klein groepje (bestuursleden) die activiteiten bedenken en uitvoeren. Wanneer het budget dat toelaat, besteed de BIZ daarom ook activiteiten uit. Grotere BIZ’en kunnen meer uitbesteden omdat ze in de regel ook meer te besteden hebben. In die zin kunnen ze makkelijker een professionaliseringsslag maken. De wat grotere gebieden hebben relatief meer profijt van de BIZ als samenwerkingsmodel.

Lees meer over het BIZ onderzoek in het onderzoekrapport, te downloaden via www.cmihva.link/rapport5jaarbiz of bekijk de resultaten in een online interactief dashboard via www.cmihva.link/dashboard5jaarbiz.

Anne Risselada is werkzaam als onderzoeker bij de Hogeschool van Amsterdam en actief lid in Retail Innovation Platform. Zij is gespecialiseerd in toekomstbestendige winkelgebieden en gebiedsgerichte samenwerking. Voor vragen of suggesties over het onderzoek kunt u mailen naar a.h.risselada@hva.nl