Winkelgebieden transformeren is niet makkelijk, nieuw onderzoekstraject biedt uitkomst

Retail Innovation Platform, een samenwerking van onderwijsinstellingen uit Nederland en België voor onderzoek naar retailinnovatie, gaat de komende jaren onderzoeken wat de kansen en bedreigingen zijn voor winkelgebieden in steden en dorpen. Het onderzoek is praktijkgericht, zodat ook de winkeliers van nu er al wat aan hebben.

In het position paper ‘Winkelgebieden in transformatie’ licht de werkgroep Toekomstbestendige winkelgebieden van het Retail Innovation Platform de opgave nader toe. Uitgangspunt daarbij is, zoals de titel al verklapt, de transformatie van de ruim 2.500 winkelgebieden die Nederland rijk is. Mensen willen steeds meer wonen, werken en genieten van centra en winkelgebieden moeten zich daartoe verhouden. Centra bieden een oplossing voor de woningnood, bieden ruimte voor werken en spelen in op de wens van mensen te ontmoeten, onthaasten en verblijven.

De urgentie van de opgave is evident. ‘Winkelgebieden hebben een belangrijke publieksfunctie in de stad,’ zegt Anne Risselada, onderzoeker aan de Hogeschool van Amsterdam en medeauteur van het paper. ‘Maar het Nederlandse winkelgebied heeft het moeilijk. De behoefte aan fysieke winkelmeters loopt al jaren terug.’ Minder vraag naar fysieke winkels zorgt voor leegstand, leegstand zorgt voor minder aantrekkelijke winkelgebieden. Een vicieuze cirkel dus. Transformatie en creatie van een gevarieerd aanbod met winkels, woningen en publieke voorzieningen kan die tendens doorbreken.

Bovenop die al langer lopende trends komt nu de coronacrisis. De Nederlandse economie wordt op het moment hard getroffen door de gevolgen van het Covid-19-virus. Naar verwachting krijgen fysieke winkels in de winkelgebieden het zwaar te verduren. Het herstel van de winkelgebieden en de ontwikkeling van nieuwe perspectieven zal een frisse blik op een mogelijk herstel kunnen werpen.

Samenspel van erg veel stakeholders

Tegelijkertijd is er behoefte aan meer onderzoek naar die transformatie. Want transformeren is nodig, maar verre van makkelijk. Eén altijd toepasbare blauwdruk voor transformatie is er niet en maatwerk en draagvlak zullen altijd vereisten zijn, stellen de opstellers van het position paper.

Risselada: ‘Bij transformatie van winkelgebieden moet je verder kijken dan enkel de retailers zelf. Er is een grote groep belanghebbenden en de transitieopgave die winkelgebieden nu meemaken geldt ook voor andere sectoren als bijvoorbeeld de woningmarkt.’ Retailers, gemeenten, vastgoedeigenaren, horeca, kunst- en cultuurinstellingen en omwonenden worden dan ook allemaal bij de onderzoeken betrokken.

‘De vitaliteit van winkelgebieden en de regio is een samenspel tussen ondernemers, onderwijs, bewoners en overheden. Het samenspel heeft vele doelen, één doel is om de onbenutte mogelijkheden en verbindingen te exploreren en deze kansen te verzilveren voor winkelgebieden,’ vult Alexander Grit, lector van de Hanzehogeschool Groningen en Alfa-college en ook één van de opstellers van het position paper aan.

Drie peilers

Het Retail Innovation Platform zet voor de transformatie naar toekomstbestendige winkelgebieden in op drie centrale thema’s:

1. Transitieprocessen in winkelgebieden
2. Gebiedsontwikkeling van binnensteden, van ‘place to buy’ naar ‘place to be';
3. Samenwerken aan toekomstbestendige winkelgebieden

Elk van de drie thema’s belicht een essentieel aspect in de transformatieopgave. Het thema Transitieprocessen richt zich op het scherp krijgen van de problematiek in winkelgebieden en de keuzes die daarover gemaakt moeten worden, het thema Gebiedsontwikkeling richt zich op hoe je inclusieve belevingsconcepten in een winkelgebied realiseert en het thema Samenwerken richt zich op hoe je de grote hoeveelheid aan stakeholders bij de keuzes die bij transformatie komen kijken kan betrekken. Mogelijke deelvragen die je bij de thema’s kan stellen zijn bijvoorbeeld ‘Hoe prioriteer je mogelijke interventies?,’ ‘Welke functies moet het winkelgebied van de toekomst vervullen?’ en ‘Welke stakeholders zijn essentieel en moeten meer dan wel minder worden betrokken?’.

Grit: ‘De drie thema’s sluiten direct aan op vragen die wij bij gemeenten en retailers horen. Met de thema’s kunnen we dus goed op stadsniveau aan de slag gaan.’

Praktijkgericht

In het paper worden de contouren geschetst voor meerjarig praktijkgericht onderzoek. Doel van deze onderzoeken is om de complexe groep stakeholders zo veel mogelijk te helpen met de soms noodzakelijke transities. Zij beschikken namelijk niet altijd zelf over de juiste expertise voor de transformatie naar het toekomstbestendige winkelgebied.

Volgens Risselada hoeven de binnensteden van nu niet jaren te wachten op de eerste bruikbare resultaten. Tussentijdse onderzoeksresultaten en inspirerende best practices zullen continu gedeeld worden. ‘De stakeholders hebben baat bij goede praktijkvoorbeelden. Die resultaten kun je doorvertalen naar je eigen winkelgebied,’ zegt Risselada. ‘Die praktijkgerichte aanpak werkt voor de stakeholders beter dan een heel theoretische benadering.’

Volgens Grit zijn ‘innovatieve, inclusieve manieren van samenwerking nodig.’ Een methode die op het moment onderzocht en getest wordt is de ‘Critical Friend, the next step methode’. Grit: ‘Bij deze methode worden de kennis en netwerken van een brede groep meegenomen bij het onderzoek en ontwikkeling. De ontwikkeling van winkelgebieden wordt op deze manier een collectieve opdracht.’

Vanuit de methode wordt onderzoek gedaan in een aantal winkelgebieden, zoals Assen, Hardenberg en Hasselt. Een voorbeeld hiervan is de samenwerking met Centrummanager Eduard Plate, gemeente Hardenberg en het Alfa-college in Hardenberg. De studenten bieden een fris perspectief en een open blik,’ licht Grit toe. ‘Er ontstaat dus een interessante nieuwe dynamiek die een goede aanvulling is op het werk van centrummanagers en gemeenten.’

Voor de onderzoeken zullen de onderwijsinstellingen elk hun eigen methodieken en specialisaties aandragen. Wel wordt collectief aan fondswerving gedaan. Grit: ‘Elke onderwijsinstelling heeft zijn eigen identiteit en elke regio kent ook een eigen problematiek. De situatie in een stad als Amsterdam is heel anders dan die in middelgrote of kleine gemeente.’

Over ‘Winkelgebieden in transformatie’

De publicatie is onderdeel van een reeks van vier position papers, die elk een aspect van toekomstbestendige retail toelichten. De andere drie thema’s zijn ‘Naar een betere winkelbeleving met Sensory Enabling Technologie’, ‘Met grote sprongen en kleine stappen naar een circulaire retail’ en ‘Data-driven retail’. De vier papers werden begin maart bij het Retailagenda Voorjaarscongres gepresenteerd. Risselada: ‘De papers hangen sterkt samen. Ook de andere onderwerpen zijn belangrijk voor het toekomstbestendige winkelgebied.’

 

U kunt het volledige position paper hier downloaden