Wonen, werken en logistiek komen samen in nieuwe toegangspoort tot Parijs

Door de toenemende drukte en het aanstaande dieselverbod zoekt Parijs naar manieren om de stad bereikbaar te houden. Het nieuwe logistieke complex Chapelle International moet een schakel worden in een duurzamer systeem voor stedelijke bevoorrading en tegelijkertijd woon- en werkfuncties bieden. Wat kunnen we leren van onze Franse buren?

Dit artikel verscheen eerder in vakblad BT Magazine. BT Magazine is hét vakblad voor iedereen die zich bezighoudt met regionale innovatiekracht en vestigingsklimaat. Meer informatie of een nummer gratis inzien? Klik dan hier.

Wie de grote overslaghal, het hart van het nieuwe logistieke centrum van Chapelle International, binnenkomt, vallen in de eerste plaats de enorme afmetingen van het gebouw op. Ontwikkelaar Sogaris noemt het een ‘logistiekhotel’, maar met een lengte van bijna 400 meter en een breedte van 65 meter is het wel een hotel waar complete goederentreinen naar binnen kunnen rijden. In de nabije toekomst kunnen hier per dag 4 treinen met telkens 60 containers worden gelost en overgeladen op schone elektrische en hybride voertuigen en vrachtwagens op aardgas. Daarmee worden per dag 240 vrachtwagenbewegingen de stad in vermeden, volgens de initiatiefnemers goed voor een reductie van de CO2-uitstoot met 1537 ton per jaar. De fijnstofemissie door de aanvoer van de goederen wordt met 99 procent verminderd. 

E-commerce

De bevoorrading vindt plaats vanuit een groot distributiecentrum in Dourges, tussen Rijsel en Parijs, en Bruyère sur Oise, dat vlak bij Rijsel ligt. De pendeltreinen kunnen in beginsel alle soorten goederen lossen in Chapelle International. Volgens de initiatiefnemers is de belangstelling groot. Vooral retailers en handelaren in kleding, voedingswaren en meubels zouden klaarstaan om het logistiekhotel te benutten.

‘Het logistiekhotel markeert een paradigmaverschuiving’, stelt Sogaris-CEO Jonathan Sebbane. Het bedrijf ziet het concept als noodzakelijk antwoord op de opkomst van e-commerce. In Parijs groeit deze sector elk jaar met 15 procent. Daar komt bij dat grote logistieke centra door hoge huurprijzen voor logistiek vastgoed – tot 150 euro per vierkante meter in het Parijse centrum – steeds verder verwijderd raken van de binnenstad. In 1976 lagen de sorteerstations van de pakketdiensten nog op gemiddeld 6 kilometer van het stadscentrum. Nu is dat 16 kilometer. De afstanden en aflevertijden voor bezorging per vrachtwagen zijn navenant toegenomen. Daar komt bij dat Parijs heeft besloten milieuzones in te voeren, waarbij dieselvoertuigen vanaf 2024 niet meer welkom zijn in de stad. Retailers moeten daarom hun logistieke ketens aanpassen.

Wonen, werken en logistiek

Het logistieke complex in Chapelle International is onderdeel van de herontwikkeling van een 7 hectare groot voormalig spoorwegemplacement van het Franse spoorbedrijf SNCF. Het centrum wordt geëxploiteerd door logistiek vastgoedgroep Sogaris, SNCF-dochter EuroRail en logistiek dienstverlener XPO Logistics. Het initiatief zelf is gefinancierd door Sogaris, de Caisse des Dépôts en Haropa.

Wonen, werken en logistiek komen op deze compacte locatie samen. Pal naast het logistiekhotel verrijzen appartementengebouwen met in totaal ongeveer duizend woningen, van sociale huur tot luxe koopwoningen. In de wijk wordt zowel hoogbouw als laagbouw opgetrokken, waarbij vanuit een groot deel van de woningen de nabijgelegen Sacre Coeur zichtbaar is – volgens de ontwikkelaars een duidelijke plus voor de prijs per vierkante meter. Naast woningen komen er in de wijk onder meer kantoorgebouwen, een school en zogenoemde SOHO’s (Small Office, Home Office), een concept waarbij kleine bedrijfsruimtes en woningen gecombineerd worden.

Het dakoppervlak van het logistiekhotel telt 10.000 vierkante meter. Daarvan wordt 70 procent in de komende jaren ingericht voor stadslandbouw. Naast een dak-akker komt er een productiekas waar gewassen op water geteeld moeten gaan worden. De groenten uit de kas moeten hun weg vinden naar lokale horeca, zo is het idee. Op de overige 30 procent van het dak heeft de gemeente sportvelden ingericht.

In de kelder onder het de logistiekhal bevindt zich een datacenter waar onder meer de gemeente Parijs gebruik van maakt. Het 2000 vierkante meter grote IT-centrum verbruikt ongeveer 2,5 megawatt aan elektriciteit en produceert genoeg restwarmte om voor een belangrijk deel te voorzien in de verwarming van de woningen in de nieuwe wijk en de productiekas op het dak. Wanneer de datacenterwarmte niet volstaat, springt een biogascentrale bij.

Logistiek netwerk

Chapelle International is de eerste nieuw ontwikkelde locatie sinds de publiek-private ontwikkelaar Sogaris besloot zijn strategie volledig te richten op stadslogistiek. Het project startte in 2011 toen het Franse spoorbedrijf SNCF een tender uitschreef voor de transformatie van het voormalige spoorcomplex op de locatie. Sogaris is daarna doorgegaan met het opbouwen van een logistiek netwerk in Parijs waarin het hotelconcept en kleine distributiezones centraal staan. Inmiddels zijn twee andere logistiekhotels in ontwikkeling. Een in Quai Bercy in het zuiden van Parijs. Daar wordt het onderdeel van het 200 hectare grote project Bercy-Charenton, dat uiteindelijk 9000 inwoners en 13.000 banen moet gaan huisvesten. In Quai Bercy komen behalve spoor- en wegvervoer ook vervoer over de Seine en een aantal tramlijnen samen. Het derde toekomstige logistiekhotel vinden we in Vitry-sur-Seine, een 88.000 inwoners tellende stad, 4 kilometer ten zuiden van Parijs.

De 'Poort van de hel' en stadsvernieuwing in Paris Nord-Est

Het nieuw ontwikkelde Chapelle International ligt ingeklemd tussen het spoor en Porte de la Chapelle, een wijk met grote sociaaleconomische problemen. Porte de la Chapelle is een toegangspunt tot de stad Parijs en is gelegen in het noordelijke 18e arrondissement aan de Boulevard Périphérique. De worsteling met drugs, prostitutie en criminaliteit maakten dat dagblad Trouw de wijk in een reportage kenschetste als de ‘Poort van de Hel’ en ‘het afvoerputje van Parijs’. Porte de la Chapelle kreeg een aantal jaren geleden internationaal bekendheid door de grootschalige, geïmproviseerde tentenkampen van immigranten. Tijdens een actie van de politie in 2017 werd een groot deel van deze tentenkampen opgedoekt, maar inmiddels heeft een grote groep vluchtelingen opnieuw haar intrek genomen in de kampen onder de bruggen van Port de la Chapelle.

In 2002 lanceerde Parijs het omvangrijke stadsvernieuwingsproject GPRU (Grand Projet de Renouvellement Urbain voor het gebied dat wordt omsloten door de driehoek van de stations Gare de l’Est en Gare du Nord in het zuiden en de voorsteden Saint Ouen en Saint Denis in het noorden. Het 600 hectare grote gebied (17 procent van de totale oppervlakte van Parijs) telt 314.000 inwoners, maar was geïsoleerd van de rest van de stad door omvangrijke en veelal verouderde infrastructuur. De vernieuwing van Parijs Nord-Est, het bevorderen van de stedelijke en economische ontwikkeling en het verbeteren van de sociale cohesie moet uiteindelijk de kloof tussen Parijs en zijn voorsteden verkleinen. In 2013 werd het projectgebied uitgebreid met alle buurten grenzend aan de spooraders in het noordoosten van Parijs. Projecten als de herontwikkeling van het voormalige spoorwegterrein Chapelle International werden daarmee een belangrijk onderdeel van de vernieuwing van het gebied.

SKBN-studiereis

De deelnemers aan de SKBN-studiereis naar Parijs van 15 tot en met 17 mei brachten een bezoek aan Chapelle International om zelf te zien hoe logistiek en stedelijke ontwikkeling als integrale opgave kunnen worden opgepakt. Tijdens het driedaagse bezoek stond de vraag centraal hoe de Métropole du Grand Paris, die met centrumstad Parijs en voorsteden Hauts-de-Seine, Seine-Saint-Denis en Val-de-Marne een gebied van 814 vierkante kilometer beslaat, pioniert op het gebied van duurzame energie, duurzame gebiedsontwikkeling en duurzame mobiliteit. Een flinke opgave in een stad die met 21.000 inwoners per vierkante kilometer een veel hogere dichtheid kent dan alle andere Europese hoofdsteden. Naast een aantal ontmoetingen met sleutelfiguren werd ook een bezoek gebracht aan de eerste operationele smart grid ter wereld (de IssyGrid in het Seine Ouest District), het zakendistrict La Defense, het duurzame en indrukwekkend grote ecoquartier Clichy Batignolles en de toekomstige metrolijn Grand Paris Express, die Parijs tijdens de Olympische Spelen en daarna ook buiten de Boulevard Périphérique beter moet ontsluiten.